LÝ THUYẾT XENLULOZƠ

Xenlulozơ

I- Tính chất vật lý. Trạng thái tự nhiên

- Xenlulozơ là chất rắn hình sợi, màu trắng, không mùi, không tan trong nước ngay cả khi đun nóng. Không tan trong dung môi hữu cơ như ete, benzen... Chỉ tan được trong một số dung môi như: H2SO4 đậm đặc, HCl /ZnCl2, Cu(OH)2 /NH3. Nước Svayde (Schweitze).

- Xenlulozơ là thành phần chính tạo nên màng tế bào thực vật, trong bỏng có 95 - 98%, đay, gai, tre (50 - 80%), gỗ (40 - 50%).

 II- Cấu trúc phân tử

- Xenlulozơ là một polime hợp thành từ các mắt xích β - glucozơ kết hợp với nhau. Phân tử xenlulozơ không phân nhánh, không xoắn.

- Mỗi mắt xích C6H10O5 có 3 nhóm OH tự do, nên có thể viết công thức cấu tạo của xenlulozơ là:

[C6H7O2(OH)3]n .

 III- Tính chất hóa học

- Tương tự tinh bột xenlulozơ không có tính khử, khi thuỷ phân đến cùng cho glucozơ.
- Trong phân tử, mỗi mắt xích C6H10O5, có 3 nhóm OH tự do nên xenlulozơ có tính chất của ancol đa chức.

1. Phản ứng thủy phân (phản ứng của polisaccarit)

(C6H10O5)n + nH2O  nC6H12O6

Phản ứng thủy phân cũng xảy ra trong dạ dày động vật nhai lại (trâu, bò...) nhờ enzim xenlulaza.

2. Phản ứng của ancol đa chức (Phản ứng este hoá)

a. Phản ứng với HNO3 đặc (xúc tác H2S04 đặc).

[C6H7O2(OH)3]n + nHNO3  [C6H7O2(OH)2ONO2]n + nH2O

 [C6H7O2(OH)3]n + 2nHNO3  [C6H7O2OH(ONO2)2]n + 2nH2O

[C6H7O2(OH)3]n + 3nHNO3  [C6H7O2(ONO2)3]n + 3nH2O

                                                                xenlulozơ trinitrat

b. Phản ứng với anhiđrit axetic

[C6H7O2(OH)3]n + 3n(CH3CO)2CO  [C6H7O2(OCOCH3)3]n + 3nCH3COOH

                                                                         xenlulozơ triaxetat

Xenlulozơ triaxetat là chất dẻo có thể kéo thành sợi (to bán tổng hợp)

3. Phản ứng với NaOH và CS2

[C6H7O2(OH)3]n + nNaOH     [C6H7O2(OH)2ONa]n + nH2O     

                                                  xenlulozơ kiềm

- Xenlulozơ xantogenat có độ nhớt cao. Khi bơm dung dịch nhớt này qua những lỗ rất nhỏ ngâm trong dung dịch axit H2SO4 loãng, xenlulozơ được giải phóng ra dưới những sợi dài và mảnh óng mượt như tơ gọi là tơ visco.

4. Phản ứng với [Cu(NH3)4](OH)2 (nước Schweitzer) tạo ra dung dịch phức dùng để sản xuất tơ đồng amoniac.

IV- ỨNG DỤNG

- Các vật liệu chứa nhiều xenlulozơ như tre, gỗ, nứa... thường dùng làm vật liệu xây dựng, đồ dùng gia đình.
- Xenlulozơ được chế tạo thành sợi, tơ, giấy viết, bao bì, xenlulozơ trinitrat làm thuốc súng, là nguyên liệu điều chế etanol.

Xem bài viết trên phiên bản di động